DİKEY TARIM SİSTEMLERİNDE KULLANILAN LED AYDINLATMA SİSTEMİNİN FARKLI BİTKİLERDEKİ OPTİMİZASYONU

ÖZET Işık, bitki gelişimini ve morfolojisini etkileyen en önemli çevresel faktörlerden birisidir. Özellikle yeterli güneş ışığı alamayan bölgelerde fotosentez ve bitki gelişimi için en önemli sınırlayıcı faktörlerden birisidir. Kapalı bitki üretim sistemlerinde de en önemli gelişim faktörü ışıktır. Yapay aydınlatma kullanılarak kontrollü ortamda yapraklı bitki üretimi yapılan kapalı üretim sistemleri geleneksel seralara ve açık alan üretimine göre suyun daha az kullanımı, toprak kökenli hastalıkların olmaması, işgücü tasarrufu gibi avantajlara sahiptir. Bununla birlikte ilk yatırım maliyeti yüksek olduğundan bu sistemlerde kullanılan LED aydınlatmaların bitkilere uygun olarak tasarlanması ile daha sonraki işletme maliyeti önemli ölçüde düşürülebilmektedir. LED lambalar genellikle tam spektrum olarak tasarlanmakta bununla birlikte spektrumdaki kırmızı ve mavi ışık oranları değiştirilerek fotosentez dolayısıyla bitki verimi için en uygun oranlar oluşturulmaya çalışılmaktadır. Kapalı üretim sistemlerinde daha çok yapraklı sebzeler ile süs bitkileri yetiştirilmekte, yapılan çalışmalarda bu bitkilerde fotosentetik foton akış yoğunluğu (PPFD), foto-periyot ve ışık kalitesinin farklı kombinasyonları denenmektedir. Lactuca sativa L. cv. Ziwei çeşidinde bitki büyümesi, fotosentez oranı ile enerji tüketimi açısından en uygun kırmızı/mavi ışık oranının 2,2, fotoperiyot miktarının 16 saat/gün ve PPFD’nin ise ile 250 μmol/m2sn olduğu bulunmuştur. Green Coral ve Butterhead marul tiplerinde ise 204-241 μmol/m2/s aralığında uygulanan PPFD aralığının yaprak sayısı ve alanını dolayısıyla verimi arttırdığı bu nedenle fide üretimi için uygun olduğu saptanmıştır. Ispanaklara 4 kırmızı/1 mavi ışık oranlarında 90, 140,190 ve 240 μmol/m2/s PPFD uygulandığında, ışık yoğunluğunun artmasının bitki boyu, yaprak sayısı, yaprak genişliği, sürgün taze ve kuru ağırlığı, kök yaş ve kuru ağırlığının arttırdığı tespit edilmiştir. Bu derleme çalışmada kapalı bitki üretim sistemlerinde yetiştiriciliği yapılan marul (Lactuca sativa L.), roka (Eruca sativa Mill), ıspanak (Spinacia oleracea L.), siyah hardal (Brassica nigra L.), fesleğen (Ocimum basilicum L.) gibi yapraklı sebzelerde uygulanan günlük ışık integrali, fotosentetik aktif radyasyon, fotosentetik foton akış yoğunluğu (PPFD) verileri derlenerek, bitkilerin gelişimi için önerilen en uygun aralıkların ortaya konulması amaçlanmıştır. ISPEC 12. INTERNATIONAL CONFERENCE ON AGRICULTURE, ANIMAL SCIENCE & RURAL DEVELOPMENT 6-8 JULY 2023- ORDU/ TÜRKİYE